First Principles Thinking & Second-Order Thinking
วันนี้ขอแวะพักเรื่อง gamification มาต่อเรื่อง Mental Model กันอีกหน่อยครับ
Mental Model คือ แบบจำลองทางความคิด ที่ช่วยให้เราเข้าใจสถานการณ์ มองโลกอย่างเป็นระบบ และ ตัดสินใจได้ตรงประเด็น ประหยัด RAM
Mental Model ได้มาจากหลากหลายศาสตร์ที่มนุษย์เราได้เรียนรู้แล้วนำมาปรับใช้ในชีวิตประจำวัน ไม่ว่าจะมาจากวิศวกรรม วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ หรือปรัชญา
วันนี้ขอเล่าให้ฟัง 2 ตัวครับ คือ First Principles Thinking และ Second-Order Thinking
.
First Principles Thinking
Mental Model นี้คือ เมื่อเจอปัญหาหรือสถานการณ์ เขาบอกให้เราหยุดคิดแล้วมอง “ย้อน” ไปที่ต้นตอของปัญหาว่ามาจากอะไร จะได้แก้ได้ตรงจุด
ให้คิดเหมือนการทดลองวิทยาศาสตร์ที่เรามองย้อนไปที่สมมุติฐาน และแตกปัญหาออกเป็นรากฐานจริง ๆ ก่อนแก้ไข
อีลอน มัสก์ มีชื่อเสียงเรื่องการคิดแบบนี้มาก ตอนทำ SpaceX เขาดูว่าทำไมจรวดถึงแพง แล้วพบว่า รากฐานมันมาจากต้นทุนวัสดุในการผลิต เขาจึงโฟกัสหาวัสดุทดแทนจนสร้างจรวดราคาถูก และ ประสบความสำเร็จอย่างที่ทราบกัน
เทคนิคที่ช่วยให้เราคิดแบบ First Principles Thinking เช่น 5Why ที่ให้ถาม “Why” กับปัญหา ทำไมปัญหานี้เกิดขึ้น พอได้คำตอบก็ถาม Why เข้าไปอีก ย้อนไปเรื่อย ๆ ซัก 5 ชั้น เราจะได้ต้นตอที่แท้จริง
.
Second-Order Thinking
Mental Model นี้คล้ายกับตัวแรก แต่ต่างกันที่ Second-Order Thinking บอกให้เรามอง “ทะลุ” ไปถึงผลกระทบที่อาจตามมา
คือผลลัพธ์ของการกระทำเราอาจออกมาดี แต่ถ้าคิดให้ดีเราอาจพบว่า ผลลัพธ์ระยะยาวอาจแย่ ซึ่งเราอาจมองไปไกลถึงผลกระทบ 2 ชั้น 3 ชั้น
ยกตัวอย่างเช่น Cobra Effect
Cobra Effect คือเรื่องในอดีตที่ อินเดียสมัยอยู่ใต้การปกครองของอังกฤษ รัฐมีนโยบายให้คนจับงูขาย เพื่อลดจำนวนงู แต่ผลคือคนเริ่มเพาะพันธุ์งูและจับมาขาย เมื่อรัฐรู้จึงเลิกนโยบาย แต่คนก็ปล่อยงูกลับเข้าป่า ทำให้งูเยอะขึ้นซะงั้น
Second-Order Thinking เตือนให้เราหยุดคิดก่อนทำว่า ผลกระทบระยะยาวคืออะไร ไม่ใช่แค่ข้อดีระยะสั้น
ถ้า First Principles Thinking คือการถาม “Why” เพื่อหาต้นตอปัญหา Second-Order Thinking จะถามว่า “And then what?” เพื่อหาผลกระทบที่อาจตามมา
.
หวังว่า Mental Models 2 ตัวที่เล่าให้ฟังจะช่วยให้เพื่อน ๆ คิด มองปัญหา และตัดสินใจได้ดีขึ้นนะครับ
#MentalModel ตอนที่ 2 #GrowthGame
Growth Game 