การออกแบบกติกาและการให้แต้มเป็นเรื่องท้าทายที่สำคัญในหลายวงการ ไม่ใช่แค่เกมหรือเกมมิฟิเคชัน แต่รวมถึงวงการกีฬาและอื่น ๆ ด้วย ซึ่งความท้าทายหลักคือ การทำให้กติกาแฟร์และจูงใจคนเล่น และที่สำคัญคือการใช้แต้มเพื่อจูงพฤติกรรมผู้เล่นอย่างมีประสิทธิภาพ
ยกตัวอย่างในวงการฟุตบอล แต่ก่อนการชนะให้ 2 แต้ม เสมอ 1 แต้ม ซึ่งทำให้ทีมเล่นระมัดระวังและไม่บุกมาก เพราะผลไม่ต่างกันมาก ต่อมาจึงเปลี่ยนให้การชนะได้ 3 แต้ม ทำให้เกมสนุกเร้าใจมากขึ้น ทีมต่าง ๆ บุกกันมากขึ้น เพราะผลต่างมันชัดเจนขึ้น
อย่างไรก็ตาม การออกแบบการให้แต้มไม่ดีอาจมีผลเสีย เช่นทำให้ผู้เล่นเลือกทำพฤติกรรมที่ไม่คาดคิด เช่นใช้ช่องว่างเพื่อสร้างความได้เปรียบหรือทำสิ่งที่ไม่ควรทำ
วันนี้มีตัวอย่างสนุก ๆ จากวงการฟุตบอลที่กติกาเพียงนิดเดียวก็สามารถส่งผลต่อพฤติกรรมผู้เล่นอย่างคาดไม่ถึง มาเล่าให้ฟังกันครับ
.
Golden Goal ที่นับเป็น 2 ลูก
ย้อนกลับไปปี 1994 ในงาน Caribbean Cup ซึ่งช่วงนั้นเป็นช่วงที่ FIFA เริ่มใช้กฎที่เรียกว่า Golden Goal คือ ถ้าเสมอกันในเวลาปกติ จะให้แข่งต่อเวลา แล้วใครยิงได้ในช่วงต่อเวลาจะถือว่าชนะเลย
แต่ในตอนนั้น Golden Goal ยังมี variation ให้เลือกอยู่ หนึ่งในนั้นคือ ลูก Golden Goal ที่ยิงได้จะนับเป็น 2 ลูก ไม่ใช่ 1 ลูก
และงาน Caribbean Cup ก็เลือกใช้ variation นี้
เท่านั้นยังไม่พอ ยังมีกติกาอีกข้อว่า เกมในรอบแรก ที่เป็นรอบแบ่งกลุ่ม จะไม่มีเสมอ ถ้าเสมอกันในเวลาให้ต่อเวลาแล้วใช้กฎ Golden Goal (ยิงเข้า = 2 ลูก)
.
Barbados vs Grenada
แล้วทีนี้ในกลุ่มหนึ่ง คู่สุดท้ายที่ต้องแข่งกัน เป็นคู่ระหว่าง Barbados vs Grenada
สถานการณ์คือ Barbados ต้องชนะเท่านั้น และต้องชนะ 2 ลูกด้วยคะแนนรวมถึงจะเข้ารอบ ในขณะที่ Grenada นั้นแพ้ก็ได้ แต่แพ้แค่ลูกเดียวก็จะเข้ารอบแล้ว
เกมก็เล่นกันตามปกติ Barbados นำ 2-0 สถานการณ์เป็นตามแผน ทีมกำลังจะเข้ารอบ แต่ว่า Grenada ดันมายิงได้ 1 ลูกในนาทีที่ 83 ทำให้ผลเป็น 2-1 ทีนี้ Barbados ว้าวุ่นละ เพราะว่าตอนนี้ทีมกำลังจะตกรอบ แถมเวลาก็เหลืออีกไม่มาก
ในจังหวะนั้นเอง ไม่รู้ว่าอะไรมาดลใจ ทีม Barbados ที่เกิดพุทธปัญญาขึ้นมาว่า ถ้าเสมอมันจะได้ต่อเวลานี่ แล้ว Golden Goal ก็มีค่าเท่ากับ 2 ลูกที่ต้องการพอดีด้วย
ทีม Barbados ก็เลยตัดสินใจยิงลูกเข้าประตูตัวเอง ให้ผลเสมอไปซะเลย
.
เกมฟุตบอลที่แปลกประหลาด
กลายเป็นว่า Grenada งานเข้าแทน
แต่เมื่อ Barbados เกิดปัญญาคิดแผนยิงเข้าประตูตัวเองได้ Grenada ก็เกิดปัญญาขึ้นได้เช่นเดียวกัน
คือ สิ่งที่ Grenada ต้องการคือผลแพ้ชนะ ที่ตัวเองจะชนะ 1 ลูกก็ได้ หรือแพ้ 1 ลูกก็ได้ ทำให้ Grenada เกิดไอเดียขึ้นมาว่า ถ้าเล่นกันแบบนี้มาก่อน เราก็เอาคืนด้วยการ ยิงประตูฝั่งไหนก็ได้นี่ ไม่ว่าจะยิงฝั่งตรงข้าม และยิงใส่ประตูตัวเอง
จากนั้น Grenada ก็มุ่งมั่นสุดฤทธิ์ที่จะทำประตูให้ได้ จากทั้งสองฝั่ง
Barbados ที่เข้าใจสถานการณ์เช่นเดียวกัน ก็เลยว้าวุ่นแทน เปลี่ยนแผนมาเป็นปกป้องประตูเต็มที ทั้งฝั่งตัวเองและฝั่งตรงข้าม
แล้วใน 3 นาทีสุดท้ายนี้เอง ก็เกิดภาพการแข่งขันที่สุดประหลาด … ที่มีทีมนึงอยู่กลางสนาม ย้ายไปยิงฝั่งโน้นทีฝั่งนี้ที ขณะอีกทีมก็แบ่งคนครึ่งหนึ่งไปป้องกันประตูทั้ง 2 ด้าน
.
ผลการแข่งขัน และ การสอบสวนจาก FIFA
ผลคือ Barbados ป้องกันประตูทั้ง 2 ฝั่งได้สำเร็จ และชนะ Golden Goal ในช่วงต่อเวลาได้ในที่สุด
เกมนี้หลังจากนั้น FIFA มีการสอบสวน แต่จบที่ไม่มีคนผิด เพราะประมาณว่ามันเทา ๆ มั่วกันทั้ง 2 ฝั่ง และยกประโยชน์ให้จำเลยไป และสุดท้าย FIFA ก็ยกเลิกกติกา Golden Goal ที่ยิงเข้าแล้วได้ 2 ลูกนี้ไป
.
ก็เป็นตัวอย่างสนุก ๆ ที่เอามาเล่าให้ฟังกันครับ ว่าการออกแบบกติกาและการให้แต้ม ที่บิดไปนิดเดียวกลับสามารถส่งผลต่อพฤติกรรมคนได้อย่างคาดไม่ถึง
เวลาเราออกแบบกติกาต่าง ๆ ไม่เฉพาะในเรื่อง Gamfication ก็อยากให้คิดถึงผลกระทบต่าง ๆ โดยเฉพาะแรงจูงใจที่ส่งผลถึงพฤติกรรม
ถามว่าเราจะป้องกันยังไงดี อันนี้ยากครับ ทางที่ดีคือคิดให้ดีก่อนเริ่มใช้ ลองพิจารณาความเป็นไปได้ต่าง ๆ ที่อาจเกิดขึ้น และเมื่อลองใช้แล้วถ้าเจอปัญหาก็ต้องรีบแก้ไข
#Gamification ตอนที่ 116 #GrowthGame #เกมมิฟิเคชัน #เกมมิฟิเคชั่น
Growth Game 